*Un artigo de

A escaseza de recursos e a baixa dispoñibilidade en obter bens de consumo supuxo que a arte de reparar ao longo da historia fose unha virtude destacada. Recordo nítidamente unha conversación ao terminar unha xornada laboral no mar e achegarnos aos talleres navais porque a estación de radio deixara de funcionar:

Publicidade

-Por que non cambiamos sinxelamente a estación de radio?

-Iso faino calquera, a sabedoría está en arranxala e en que volva funcionar.

Con todo, nos últimos 50 anos impúxose unha economía lineal desmesurada, baixo un falso lema de progreso baseado en “extraer-producir-consumir-refugar”. Así, prevese que a xeración de residuos a nivel mundial aumente notablemente, pasando de 185 kg anuais per cápita en 2010 a 350 kg anuais per cápita en 2050, cunha crenza no carácter ilimitado dos recursos asociada a unha fe inquebrantable no desenvolvemento científico para a súa xestión correcta.

Fronte a esta tendencia, cada vez son máis as iniciativas enfocadas a implantar unha economía circular que promova o aproveitamento dos recursos e poña de novo en valor a reparación.

Sen ir máis lonxe, o pasado 23 de abril de 2024, o Parlamento Europeo aprobou por unha clara maioría novas medidas para reforzar o dereito a reparar dos consumidores, con vistas á adopción dunha directiva comunitaria pola que se establecen normas comúns para promover esta práctica.

As múltiples “erres” da economía circular

Desde a publicación do Informe Meadows sobre os límites do crecemento, encargado polo club de Roma en 1972, foi madurando paulatinamente a conciencia sobre a necesidade de conseguir un desenvolvemento sostible da sociedade, compaxinando recursos e bens de consumo.

Este axioma materializouse en diversas estratexias, como o impulso da economía circular ou sistema multi-R, isto é, evolucionouse do clásico concepto 3R (reducir, reutilizar e reciclar) da economía da reciclaxe a un enfoque consecuencial dunha estratexia priorizando diferentes “erres”: repensar, redeseñar, reutilizar, reparar, reducir, recuperar e reciclar.

Reparar ten como misión principal ampliar o ciclo de vida de utilización dos bens de consumo e loitar contra a obsolescencia programada, isto é, establecer o final da vida útil dun produto desde o momento da súa fabricación.

Ecoetiquetas que facilitan a reparación

Unha das ferramentas para facilitar a consecución dunha economía circular son as ecoetiquetas. Estas buscan informar o consumidor mediante un logo ou selo que garante ou certifica a consecución de boas prácticas ambientais en base ao cumprimento dunha serie de parámetros ou indicadores ambientais que varían en función de cada ecoetiqueta.

En 2019, o Goberno francés aprobou unha lei que regula a obrigatoriedade de mostrar información clara aos consumidores sobre a reparabilidade dos aparellos eléctricos e electrónicos. O obxectivo era animar os cidadáns para elixir produtos máis reparables e aos fabricantes para mellorar a reparabilidade dos seus produtos.

Desde xaneiro de 2021 xa está dispoñible. Pódese obter esta ecoetiqueta en cinco categorías de produtos (por exemplo, portátiles, televisores ou lavadoras). A ecoetiqueta establece un rango entre 0-10 desde o menos reparable ao máis reparable.

O índice de reparabilidade establecido en Francia avalía principalmente estes criterios:

– Desmonte e dispoñibilidade de pezas de recambio.

– Prezo das pezas de recambio.

– Aspectos específicos do produto. No caso dos móbiles, portátiles e televisores, inclúense aspectos de software.

Outra iniciativa interesante é o indicador Eco Repair Score para aumentar a vida útil dos vehículos e os seus compoñentes considerando a avaliación do ciclo de vida na reparación dos danos causados por un accidente. Trátase dun elemento moi importante tendo en cuenta que o parque móbil europeo supera os 400 millóns de vehículos.

Fomento do dereito para reparar

As novas medidas incluídas na proposta aprobada recentemente polo Parlamento Europeo permiten facer realidade o feito de que reparar sexa máis fácil e barato que comprar novos produtos.

Por unha banda, esténdese a garantía, de maneira que unha vez expirada a garantía legal, o fabricante seguirá obrigando a reparar produtos domésticos comúns como lavadoras, aspiradoras ou teléfonos. Ademais, a garantía dos bens reparados poderá ampliarse un ano máis.

Tamén se revitaliza o mercado da reparación, de maneira que os fabricantes terán que poñer ao dispor dos consumidores pezas de recambio e ferramentas a un prezo razoable.

Finalmente, os Estados deberán levar a cabo diversas accións como ofrecer cursos de reparación, realizar campañas de información ou apoiar espazos de reparación comunitarios. Todo iso destinado a fomentar a cultura da reparación.

Os recursos do planeta son limitados e, por tanto, debemos optimizar o seu uso e conseguir unha circularidade destes. Reparar debe ter unha alta prioridade, pois nos garantirá estender o ciclo de vida dos bens de consumo, sendo unha peza crave para alcanzar unha economía circular sostible.

*Gumersindo Feijoo Costa: Catedrático de Enxeñería Química. Centro Singular CRETUS, Universidade de Santiago de Compostela

Cláusula de divulgación: Gumersindo Feijoo Costa non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado.